HORZUM (HARİZM) Tanımı : Adı "Harizm'den gelen Türk" anlamında olan "Horzum" sözcüğü Harizm'den gelmektedir. Horzum aşireti, Oğuzların 24 boyundan birisi olan Beydilli boyuna bağlı bir oymak tır.
Tarihçe : Harizm bölgesi, Aral gölünün güneyinde, Amuderya nehrinin batısında önemli bir Türk yurdundan, Büyük Selçuklu Devleti Sultanı, Alparslan'ın ordu kumandanlarından Afşin Bey'in komutası altında K. Maraş, Kozan, Niğde, Sivas ve Kayseri dolaylarına gelen 2000 çadırlık kalabalık bir Horzum grubu daha sonra batıya doğru ilerleyerek Honaz'ı fethedip, Denizli bölgesine kadar X111. Y.yılın ikinci yarısında gelen ve adına "Denizli Türkmenleri denilen bu büyük topluluk içinde Kayi, Afşar, Yüreğil, Dodurga, Yazır boyları ile Horzum, Barza, Kızılca-Yalınç, Kızılca Keçili, Sari tekeli gibi oymak ve obalar da bulunuyordu.
Bu yoğun topluluk arasında bulunan Horzum oymağından küçük bir grup daha sonraki tarihlerde Mersin dolaylarına göçerek yerleştiler. Burada, yerleşik bulunan 20 çadırlık küçük bir Horzum obası yazın Aladağ, Minas Tepe, Binboğa, Çobankaya, Başyayla ve Diş döken pinari yaylalarında karlar arasında yaylar, kışın Çukurova'da (kışlar. Bu obanın bir bölüğünün de 1900 yılı başlarında Alaşehir yöresinden o civara göçtükleri bilinmektedir.
Petrolu 1880 yılında kullanmaya başlayan (ve Acıpayam, Tavas, Denizli yöresinde bulunan Horzum oymağı bilâhare Antalya, Alanya, Aydın, Burdur, Akşehir, Denizli, Sultandağı. Manisa, Bursa, Mersin, Kütahya, Afyon, Dinar, Ula, Sandıklı, Isparta, Mersin, Adana bölgelerine ileriki tarihlerde Menteşe bölgesinden dağılacaklardır. Muğla'nın Ula ilçesi yakınlarındaki Akdağ'da yayınlamakta olan diğer küçük bir Horzum obası dağılarak bir kısmı 1775 yıllarında Tavas İlçesi'nin Çakal çukuru, Yenidere ve Yılanlı mevkilerine geldiler.
Bazı küçük Horzum grupları da 1845 yıllarında Sandıklı ilçesine bağlı Yayman ve Otluk köylerinden gelerek Çivril'in bazı köylerine ve özellikle Kavak alanı, Düzbel köyleri çevresine de konaklamışlardır. 1862-1863 yıllarında Aydın yöresinden, 1888 yılında da başka bir Horzum obasının Alaşehir bölgesine geldiği bilinmektedir.
1692 yılında Kıbrıs sürgününden kaçarak Muğla yöresine çıkan ve daha sonra af edilen 25-30 çadır hanelik küçük bir Horzum obası, Tavas yöresindeki Karabalçık yaylasına konmuşlar, eskiden Aydın bölgesinde hayvancılıkla geçinen Horzumlar daha sonra Bozdoğan yakınlarında köyler kurmuşlardır. XVI. Asırda toprağa bağlanmakla beraber, çoğunluğu konar-göçerliğe devam eden Horzumlar XIX. Y. yılda Aydın, Denizli ve Bursa yöresinde çoğunlukla yaşamakta iken güney Anadolu yöresine özellikle de Çukurova, Adana yöresine de buradan yayılmışlardır.
Çukurova bölgesinde kışlayan Horzumlar'ın ayrıca K. Maraş, Kozan, Niğde, Kayseri ve Sivas civarında da bir çok obaları bulunmaktadır. Bir bölüğü 1835 yıllarında Alaşehir bölgesinden Bulkaz dağına konar-göçer, gelerek Türk-İstiklal savaşı sonrasında Çivril bölgesine, bir kısmı 1712 yılında Akdağ yöresine iskân edilirlerken, bir kısmı de 1865 yılında Akseki ilçesinden gelip Akdağ'a yerleşen Horzumlar'ın Ege bölgesindeki kışlak ve yaylakları da şöylece sıralanabilir: Yaylaları :Sandıklı, Ahir, Kumalar, Bozdağ, Akdağ (Karbasan, Kocayayla, Arpa çukuru, Koca göl, Esenli yaylaları), Kışlakları :Aydın. Çine, Kuyucak ova ve yöreleri,
Etkinlikleri : Aral gölünün güneyindeki Harezm bölgesinde Kutbüddin Muhammet tarafından kurulan Türk-İslâm hanedanı Harzemşahlar Devleti 1097-1231 yılları arasında Harezm ve İran'da hüküm sürmüştür. Bulundukları Yerler : Yurt dışında Iran'da, Anadolu'da: Adana, Afyon, Antalya, Aydın, Burdur, Bursa, Denizli, Kayseri, Konya, K. Maraş, Kütahya, Manisa, Mersin, Muğla, Isparta, İzmir, Manisa, Niğde, Sinop, Sivas, Ş.Urfa, Uşak (Yapağılar köy) illeri ile Başmakçı (Çoğunluğu 150 hane), Yalvaç, Keçiborlu, Kozan, Ödemiş (Çamyayla-Lübbey köyü), Çavdır (Ambarcık köyü), Dinar (Merkez ilçe ve Yıprak, Seydimelek, Yorgalar, Madenler, Bostancı, Kızıllı, Gökçek, köylerinde), Ödemiş, Gölmarmara, Erfelek, Sarayköy (Merkez ilçede), Alanya, Akseki, Akşehir, Gölhisar, Bozdoğan, Sultan dağı, Çivril, Honaz, Tavas (Gökçeler köyü), Turgutlu (Dağmarmara-Horzum köyü), Sandıklı (Otluk, Yayman ve Örtülü köylerinde), Salihli (Sart kasabasında), Sultan dağı, Söke (Özbaşı köyü), Ula, Alaşehir (Horzum Keserler, Horzum Alayaka, Horzum Sazdere, Horzum Embelli köylerinde), Ula, Senirkent il ve ilçelerinde oturmaktadırlar.
